Khái niệm phương pháp dạy học tích cực là nói về việc áp dụng những phương pháp giáo dục theo hướng phát huy tính tích cực, sự sáng tạo của người học. Đây rõ ràng không phải là khái niệm, hay lý thuyết suông mà nó đã và đang được áp dụng cực kỳ hiệu quả.
Thế nào là phương pháp dạy học tích cực?
Phương pháp dạy học tích cực là một phương pháp đã được đề cập vào nền giáo dục khá lâu, bằng việc đưa ra kết luận cuối cùng, cách dạy học này gợi ý cho các bạn những câu trả lời mở, thảo luận các quan điểm của mình và đưa ra cách giải quyết vấn đề hiệu quả.
Phương pháp này sẽ tập trung vào sử dụng tư duy của bạn một cách sáng tạo, có tính chủ động và tích cực của học sinh, giáo viên sẽ là người hướng dẫn cũng như gợi mở vấn đề cho bạn.
Để có thể áp dụng những phương pháp dạy học hay và tích cực, đòi hỏi giáo viên cần có trình độ chuyên môn sâu về kiến thức, cùng sự bản lĩnh và nhiệt huyết trong công việc.
Đổi mới phương pháp dạy học hiệu quả
Đổi mới phương pháp dạy học là chuyển từ hình thức giáo dục chương trình tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, có nghĩa là từ quan tâm học sinh học được những gì sang quan tâm học sinh vận dụng được cái gì.
Để đáp ứng được những điều này, giáo viên phải thay đổi phương thức dạy học, bỏ đi cách dạy theo lối “truyền thụ một chiều” sang cách dạy mới nhằm rèn luyện kỹ năng, vận dụng các kiến thức, hình thành nên năng lực và phẩm chất của học sinh.
Dạy học tích cực là gì?
Dạy học tích cực là cách nói về phương pháp dạy học giáo dục, là cách dạy học theo hướng phát huy tinh thần học tập tích cực, tư duy và sáng tạo của học sinh.
Phương pháp dạy học tích cực là hướng đến nhiều hoạt động khác nhau trong học tập, phát triển tính sáng tạo của học sinh. Chú ý rằng, ở phương pháp này thường sẽ tập trung vào phát huy tính tích cực của người học, và người dạy sẽ thông qua các kỹ thuật dạy học tích cực để bài giảng được hiệu quả nhất.
Tuy nhiên, để dạy học theo phương pháp tích cực thì các buổi học giáo viên cần phải nỗ lực nhiều hơn so với phương pháp dạy học thụ động. Giảng viên cần phải có bản lĩnh và chuyên môn cao, có sự nhiệt huyết và hoạt động hết công suất trong quá trình dạy học.
Ý nghĩa của phương pháp dạy học tích cực
Khi nói về phương pháp dạy học tích cực là nói đến cách dạy học, mà ở đó giáo viên sẽ là người khơi gợi, truyền đạt nội dung gợi mở các vấn đề để học sinh cùng bàn luận và đưa ra luận điểm của mình. Tìm ra được điểm mấu chốt cũng như những vấn đề liên quan. Phương pháp này lấy sự chủ động tìm tòi và tư duy của học sinh để làm nền tảng, giáo viên chỉ là người dẫn dắt gọi mở vấn đề cho học sinh.
Top 10 phương pháp dạy học tích cực thành công nhất hiện nay
Phương pháp vấn đáp
Ở phương pháp vấn đáp này là một sự lựa chọn rất quen thuộc và được áp dụng nhiều trong công tác dạy học. Phương pháp này là việc học sinh sau khi đã tiếp thu được những kiến thức trong quá trình học tập, thì sẽ kiểm tra bằng hình thức vấn đáp với giáo viên hoặc cùng bạn học thay cho việc kiểm tra trên giấy như cách truyền thống.
§ Cần chuẩn bị câu hỏi ban đầu bằng cách xây dựng một hệ thống câu hỏi gồm 2 nhóm: câu hỏi chốt, câu hỏi khái quát và câu hỏi mở rộng, câu hỏi bổ sung.
§ Xem xét về sự phù hợp trong hệ thống câu hỏi với yêu cầu: câu hỏi rõ ràng, dễ hiểu, có độ chính xác hoặc tương đồng với câu trả lời mong muốn.
Phương pháp dạy học tích cực – đặt và giải quyết vấn đề
Giải quyết vấn đề là một vai trò vô cùng quan trọng trong việc phát triển tư duy của con người. Mục đích của phương pháp đặt và giải quyết vấn đề đó là giúp rèn luyện năng lực của bản thân và đưa ra những giải pháp nhanh. Phương pháp này không chỉ áp dụng trong môi trường học tập mà còn cho môi trường doanh nghiệp, áp dụng trong việc giải quyết công việc và quản lý nhân viên.
§ Phát hiện vấn đề: Học sinh phân tích về tình huống được đưa ra, phát hiện và trình bày rõ ràng vấn đề đó.
§ Nội dung giải quyết vấn đề: Học sinh tìm ra phương án để có thể giải quyết vấn đề đó, theo hướng tốt nhất và đạt hiệu quả cao.
§ Giải quyết vấn đề: Từ những phương án được đưa ra, sau đó học sinh sẽ chọn lựa phương án tốt nhất, so sánh và phân tích, đánh giá mức độ giải quyết vấn đề nào sẽ là tối ưu và giải quyết.
Phương pháp hoạt động nhóm
Dạy học cho các hoạt động nhóm là một hình thức dạy học chia lớp học thành các nhóm nhỏ, tham gia thực hiện các nhiệm vụ được giao trong thời gian đã cho và tự hoàn thành nhiệm vụ đã giao. Kết quả của bài tập sẽ được thầy cô và các bạn đánh giá khi trình bày trước lớp.
Các tiêu chí để thành lập nhóm:
§ Nhóm gồm những người tự nguyện tham gia, có thể đã chơi với nhau từ trước.
§ Các nhóm có thể được tự sắp xếp hoặc gọi theo danh sách hoặc đếm theo số thứ tự.
§ Phân nhóm dựa vào năng lực học tập
§ Phân chia các nhóm có bài tập khác nhau
§ Các nhóm cố định trong một thời gian dài.
§ Các bạn có học lực khá có thể hỗ trợ các bạn học sinh yếu kém.
Ưu điểm của việc dạy học theo nhóm:
§ Phát huy khả năng làm việc và có tính trách nhiệm của học sinh
§ Phát triển khả năng giao tiếp tốt
§ Hỗ trợ quá trình học tập mang tính tập thể
§ Tăng sự tự tin của học sinh
§ Đạt hiệu quả cao và đánh giá được năng lực của bản thân
Nhược điểm của phương pháp làm việc nhóm:
§ Cần có thời gian để tổ chức hoạt động
§ Kết quá nhiều khi không đúng với mong muốn ban đầu
§ Lớp dễ bị ồn ào
Phương pháp dạy học theo dự án
Dạy học theo dự án là phương pháp mà người học có thể thực hiện được nhiệm vụ của mình đã được giao và có thể phù hợp để tạo nên sản phẩm ngay trên lớp.
Có thể phân loại theo sau:
§ Theo chuyên môn giảng dạy
§ Sự tham gia của người học
§ Theo sự tham gia của giáo viên
§ Theo thời gian và nhiệm vụ
Tiến trình dạy học theo dự án:
§ Xác định vấn đề và mục đích của dự án đã soạn
§ Xây dựng cho kế hoạch của dự án sẽ thực hiện
§ Thực hiện dự án
§ Trình bày nội dung của dự án
§ Đánh giá chất lượng của dự án
Cách giảng dạy – đóng vai
Với phương pháp này là để học sinh tự đóng vai trong các tình huống hay câu chuyện đưa ra. Để các bạn tự nhận thức và áp dụng kiến thức học được. Cách giảng dạy tích cực này có thể áp dụng vào nhiều lĩnh vực khác nhau và có thể giải quyết các vấn đề đó cùng nhóm của mình.
Phương pháp khám phá – WEBQUEST
Phương pháp khám phá – WEBQUEST là một phương pháp khá phổ biến hiện nay được áp dụng nhiều trong môi trường đại học và cao đẳng. Yêu cầu các học sinh phải sử dụng các thiết bị công nghệ thông tin để tìm kiếm bài học và tự học tập.
Kỹ năng thuyết trình
Cách thuyết trình hay còn gọi là phương pháp trình bày tài liệu trước mọi người, thời gian chuẩn bị có thể là ngay tại lớp hoặc có thời gian tìm hiểu từ trước về chủ đề được cho.
Kỹ thuật dạy học tích cực – Sơ đồ tư duy
Phương pháp sơ đồ tư duy (Mindmap) là việc thay vì ghi chép toàn bộ các nội dung bài học như bình thường. Mà thay vào đó là viết ra những ý chính, trọng tâm của bài học để từ đó học sinh tự triển khai nội dung và tư duy ghi nhớ của mình.
Phương pháp dạy theo góc
Bản chất của phương pháp dạy học theo góc là việc giáo viên tổ chức các góc học tập ở các cách học khác nhau, tạo điều kiện cho học sinh được học theo cách mình muốn và không bị ràng buộc. Phương pháp này tạo hứng thú học tập của học sinh, nhằm nâng cao khả năng giải quyết vấn đề, giúp tiết học được thành công hơn.
Phương pháp trò chơi
Trong buổi học, việc kết hợp các trò chơi nhỏ để ôn lại kiến thức hay giải đáp nhanh. Cách dạy này sẽ giúp cho các bạn học sinh ghi nhớ bài giảng được nhanh và lâu hơn những thông tin được truyền tải. Nâng cao khả năng thực hành, khám phá và phát triển khả năng giao tiếp, học sinh trở nên năng động hơn.
Điều kiện tiến hành phương pháp giảng dạy tích cực
Đối với vai trò giáo viên
Các giáo viên đứng lớp trực tiếp dạy học phải là người nắm chắc kiến thức thật tốt, đã trải qua quá trình đào tạo có tính chuyên môn. Nhằm để thích nghi tốt những thay đổi trong hình thức giáo dục, nâng cấp những chức năng và nhiệm vụ của một người giáo viên thật hiệu quả.
Đối với vai trò học sinh
Học sinh phải có cách để xây dựng những phẩm chất của bản thân. Nhằm để thích nghi tốt các phương pháp dạy học mới, nâng cao tính tự giác và mục tiêu trong học tập cùng với những trách nhiệm đối với hoạt động nhóm,…
Vai trò của phía nhà trường
Người chịu trách nhiệm để triển khai phương pháp dạy học là hiệu trưởng. Người sẽ đồng thời nhấn mạnh, phát triển các công tác giảng dạy tích cực. Đưa ra các đề xuất mang tính tiến bộ hoặc cải cách giáo viên, hiệu trưởng cần luôn giữ được thái độ tôn trọng và đồng tình với những ý kiến đóng góp dù là nhỏ nhất.
Vai trò của sách giáo khoa
Những chương trình dạy học trong sách giáo khoa thường khá nặng và có khối lượng kiến thức lớn. Vì thế nên giảm bớt nội dung học thuộc, các câu hỏi tại sao và hạn chế tối đa những kết luận mang tính chất áp đặt. Thay vào đó là bổ sung những kết luận mang tính chất logic, thực tiễn, có tính nhận thức cao và phát triển được tư duy thông minh của học sinh qua nội dung của bài học.
Hy vọng là những thông tin chia sẻ phía trên, nhà trường và giáo viên sẽ có thể tham khảo và chọn lựa được những phương pháp dạy học tích cực phù hợp và tốt nhất để áp dụng tốt trong công tác giảng dạy. Từ đó giúp cho nền giáo dục có sự cải tiến và tiếp thu được nhiều kiến thức mới.